Ribadeo era para o peregrino o primeiro punto do seu itinerario galaico ata Compostela

Os peregrinos deixaban Ribadeo hacia Mondoñedo e abandonaban definitivamente o seu contacto có mar, internábanse por Obe ata a Nosa Sra. da Ponte, na parrquia de Arante, onde o canónigo mindoniense Juan Marqués empregou os seus bens, no século XVI, na creación dun hospital de peregrinos

O camiño atravesa unha arboreda e entra no Concello de Barreiros, dende o alto divísase un terreo abundante en pastos e gandos, un pequeno val surcad polo río Porto Bragán; ós nosos pés a parroquía de Vilamartín Pequeno e na outra ladeira Vilamartín Grande, barrio que pertence a parroquia de San Xulían de Cabarcos, ó fondo Fornea, do Concello de Trabada

En Vilamartín Pequeno visitamos a Igrexa Parroquial, na horna de San Xoán Degolado

Os peregrinos cruzán o río, suben unha empinanda costa que conduce a Vilamartín Grande, a nosa esquerda a Capela do Carme, pertenceu a unha fundación, sendo arranxada polos veciños en 1995. No interior, na parede lateral esquerda, nunha lápida hay a seguinte inscripción: "Esta ermita está fundada en una aniversario Santísimo de una misa cantada con responso y cuatro rezadas en cada día de las festividades de Nuestra Señora de la Merced y del Carmen de cada año a ocho reales de limosna por las cantadas y a tres las rezadas paso la escritura de dotación ante Bernabé de Miranda. Notario en 29 de 7 de diciembre de 1692, años". No altar na parte centra está a Virxe do Carme, patrona, cuia festividade celébrase o 16 de xullo; a ambolos dous lados dúas virxes, do barroco galego, de 1692; na de menor tamaño pode lerse: "Nosa Sra. de las Angutias de las Beatas Marías". É de destacar un cáliz e patena, en cuia base dí: "D. Salvador Menéndez, año 1962"

Á dereita do camiño atópase o teleclbu e a escola, pechada co gallo da coenctración escolar, na mesma situación atoparemos as de Gondán e SAn Xusto.

Seguindo o camiño, antes de baixar a Gondán, o alto de Vilamrtín Grande, pode servir ó peregrino de miardor, dende onde se divisa unha prespectiva do Val de Cabarcos, formado por San Xulián e San Xusto. Plinio afirmaba que os antigos "cibarcos" eran cidadáns dunha república no convento xurídico lucense do tempo dos romanos. Podemos deixar establecido que os cibarcos extendíanse dende a desembocadura do Masma, en Foz, á do Eo en Ribadeo.

Madoz e Vicetto supoñen que foron os primeiros moradores desta terra de Cabarcos

De creer ó P. Florez, o documento máis antigo que se coñece en España refírese a este Concello. É unha doazón do ano 775 feita polo rei Don Silo a varios monxes, a instancias do abade Esperanta, de sitio e predios, situados entre o río Eo e o Masma, para edificar un mosteiro

O nome de Cibarcos conservase a través da Idade Media, sen máis variación que cambio do "i" en "a", aparecendo xa nos primeiros séculos da Reconquista, á que alcanzan as máis auténticas noticias, tal como a confirmación que Ordoño II otorgou no 916 á Igrexa de León, das igrexas que foron doadas entre o Eo e o Masma, onde figura as de Sancti Justi de Cabarcos e Sancti Julliani de Giliari

No ano 1406 López Díaz de Teijeiro doaba ó bispo de Mondoñedo a terraría de Cabarcos; os seus escudos aparecen citados nun documento do Mosteiro de Lourenzá, que leva a data de 1448

Deberon vivir aquí numerosas familias de recoñecida nobleza e fidalguía

Pedro Pardo de Cabarcos, sobriño do

Marical Pardo de Cela, donod de Grandes terreos deste val, terreos que vendeu en 2.000 maravedís para axudar ós Reis Católicos na toma de Granada

Non consta que a vida nestas terras fora nunca accidentada. Pacífica e sosegadamente labouran estas naturais consagradas ó traballo agrícola e manual, chegando un e outro, a finais do século XVIII a acadar cifras dalgunha importancia. Así por exemplo, en 1787 existían no Concello de Cabarcos 21 telares, 504 arrobas de viño...

O Concello estaba formado por S. Xulián de Cabarcos, S. Xusto de Cabarcos e Vilamartín Pequno, estando a capitalidade no primeiro

En Gondán (S. Xulian de Cabarcos) atopamos unha pequena capela na honra da Virxe do Pilar, coas imaxes da Virxe e de Santiago Apóstolo; ó lado unha fonte onde o peregrino pode sacia-la sede, fonte de Cimadevila

Camiñamos en descenso ata a parroquia de S. Xusto de Cabarcos, cruzando o rio Puxigo, deixámo-la estrada asfaltada collendo unha pista ata Igrexa. Atopamos un cruceiro, en recordo da capelo do Bo Suceso, destruída en 1984; dita imaxe, xunto coas de S. Sebastián e S. Roque peregrino atoparémolas metros máis arriba na Igrexa; dita Igrexa chama a atención pola súa situación, na parte alta, como si estivera vixiando o val e esperando a chegada do peregrino. En 1993 foi arranxada, sendo párrodo D. Santiago Riguera Díaz. Data de antes do ano 900, con planta de cruz latina. Destaca o retábulo barroco de 1753, a súa imaxinería como O Apóstolo Santiago Peregrino, S. Xusto e S .Pastor, patróns da parroquia; entre outros é de admirar o púlpito e dous confesionarios obra do artista local Santiago Candia (1916), autor tamén do retábulo da Virxe das Dores

más informacion >>